[II G] A na lekturowej scenie – „Świętoszek”

Uncategorized / niedziela, październik 14th, 2012

Oj, działo się ostatnio na naszych lekcjach, działo… W II g lektura (i rozprawka), w III g poezja, poezja i jeszcze raz poezja (oraz słowotwórstwo). Wszyscy chyba potrzebujemy przerwy. Ale ten blog miał wystarczająco długą przerwę i zasłużył na aktualizację!
Świętoszek… Dużo by o tej komedii Moliera można powiedzieć. Powstała i została wystawiona w 2. połowie XVII wieku. Wzbudziła duże kontrowersje wśród widzów. Na kilka lat zniknęła ze sceny. Jak pisał Moliere we wstępie do swojej sztuki – obłudnicy poczuli się urażeni. Dotknięci i zdemaskowani. Człowiek – pisze Moliere – godzi się na to, iż może być złym, ale nikt nie godzi się być śmiesznym. Ciekawa teza do rozważenia w formie rozprawki…

Oto komedia, która narobiła wiele hałasu i narażona była na długie prześladowania. Losy jej stanowią wymowny dowód, że ludzie, których wyszydza, są we Francji o wiele potężniejsi niż wszyscy, z których autor żartował sobie dotąd. Markizowie, wykwintnisie, rogacze i lekarze znosili potulnie to, iż ośmielono się przedstawić ich na scenie; udawali nawet, że i oni wraz z całym światem bawią się zdjętymi z nich żywcem wzorkami. Ale obłudnicy nie puścili tak łatwo szyderstwa mimo uszu; uczuli się dotknięci i w ogóle zdumieni tym, iż ktoś ośmielił się wydrwić ich szalbierstwo i targnąć na rzemiosło, którym się trudni tyle możnych i wpływowych osób.

Omawiając tę sztukę zwróciliśmy uwagę na następujące kwestie (zapisuję ku Waszej i swojej pamięci):
  •  Świętoszek – sztuka, która wywołała skandal.
  • Tartuffe w oczach innych bohaterów. 
  • Tartuffe – obłudnik. Tutaj ważna scena – rozmowa Świętoszka z Elmirą, namawianie do zdrady. Przypominam słowa z aktu IV, sceny 5.

Na koniec łatwo będzie zniszczyć te skrupuły.
Wszak tajemnicy naszej z pewnością obronim,
A złe jest wtedy tylko, kiedy świat wie o nim;
Tylko zgorszenie za błąd trzeba liczyć w życiu,
A ten wcale nie grzeszy, kto grzeszy w ukryciu.

  • Kłamstwo, dwulicowość obłuda jako problemy uniwersalne – formułowanie tezy i argumentowanie.
  • Tworzenie własnych tematów rozprawek z lektury.
  • Rodzina Orgona – ojciec jako głowa rodziny, patriarchat.
  • Komedia charakterów i sytuacji.
  • Teatr w czasach Moliera.
  • I wisienka na torcie – film Zakochany Moliere.

Gdzieś między diagnozami a opowiadaniami klasy III mam Wasze propozycje tematów rozprawek – na pewno je tu umieszczę, jak tylko je znajdę :). Warto je przepisać, są ciekawe.

Warto również raz jeszcze wytłumaczyć sobie pewną rzecz – Świętoszek jako komedia charakterów i sytuacji. Będziemy mieć z tymi pojęciami do czynienia również podczas omawiania Zemsty. Proszę zatem czytać uważnie, postaram się to wszystko raz jeszcze, w prosty sposób wytłumaczyć.

Komedia charakterów jest wtedy, gdy źródłem komizmu, czyli tym, z czego się śmiejemy, są postacie jako takie. One nawet nie muszą robić nic śmiesznego. Wystarczy, że pojawiają się na scenie, mówią czy reagują w określony sposób, mają wyraziste poglądy… Takimi postaciami w Świętoszku są np. Doryna (krnąbrna, wygadana służąca, zawsze mająca własne zdanie), Orgon (zaślepiony, niemal zakochany w Tartuffie), Tartuffe (wilk w owczej skórze; obłudnik udający świętego).

Komedia sytuacji jest wtedy, gdy śmieszy nas to, co w danej chwili robią bohaterowie. Śmiech budzą konkretne sytuacje. W komedii Moliera taką bardzo charakterystyczną sceną jest ta, w której Elmira podpuszcza Świętoszka, a Orgon słyszy całą ich rozmowę, schowany pod stołem. Drugą sceną, której poświęciliśmy dużo czasu na lekcjach była ta, w której Walery i Marianna kłócili się. Gdyby nie Doryna, młodzi mogliby rozstać się na zawsze.

  <iframe width=”480″ height=”360″ src=”http://www.youtube.com/embed/N1ZW-OlwifQ?rel=0″ frameborder=”0″ allowfullscreen></iframe>
Powyższy filmik to fragment Świętoszka zarejestrowanego w ramach Teatru Telewizji. Główną rolę zagrał tu znakomity polski aktor Tadeusz Łomnicki. Zwracaliśmy uwagę na jego nietypowy, współczesny strój. Ktoś w klasie wpadł na pomysł, że może to być związane z chęcią pokazania Świętoszka jako osoby, którą możemy spotkać także dziś. Że tym sposobem jego postać oraz cała komedia zyskuje wymiar uniwersalny. 
Zapamiętajmy również gest, na którym Tadeusz Łomnicki zbudował swoją postać. Co jakiś czas Tartuffe z Teatru TV palec wskazujący wznosi ku niebu – jest przecież człowiekiem bezgranicznie wierzącym w boskie wyroki. Poniżej plakat reklamujący spektakl Teatru im. Aleksandra Sewruka w Elblągu. Aktor grający główną rolę powtarza gest Łomnickiego.

Do Świętoszka jeszcze wrócę. Tymczasem, na dobranoc, cytat z wypowiedzi Kleanta. Taki optymistyczny głos rozsądku dla każdego, kto po Świętoszku gotów jest stracić wiarę we wszelką przyzwoitość:

„Strzeż się, jeżeli możesz, czcić zapał udany,

Lecz nie krzywdź posądzeniem cnoty nieskalanej.

A gdybyś już przesadą musiał grzeszyć stale,

Lepiej zbyt wierzyć w ludzi, niż nie wierzyć wcale”.