Z początkiem każdych wakacji obiecuję sobie, że w nowy rok szkolny wejdę z dokładnie dopracowanym planem pracy, w którym przewidziane zostaną wszystkie możliwe trudności, potrzeba powtórzenia materiału, konieczność przeprowadzenia sprawdzianów i kartkówek, omówienia prac, nie mówiąc już o zajęciach przepadających z powodu wycieczek, wyjść, projektów, prób, zawodów… Że co drugi mój pomysł będzie genialny, porwie uczniów, którzy będą pracować bardziej niż chętnie.

Tymczasem…

W każdy nowy rok szkolny wchodzę trochę tak, jak wchodzi się do jeziora. Powietrze wokół jest ciepłe i woda też powinna być. Robimy krok… Drugi… Trzeci… Woda wcale nie jest ciepła! Brrr, po co my w ogóle do niej wchodziliśmy? Można było zostać na brzegu i napawać się krajobrazem.

No dobra. Stojąc po pas w wodzie mamy dwa wyjścia – wychodzimy albo się zanurzamy. Najlepiej od razu z głową. Liczymy więc do trzech (ewentualnie do stu) i… PLUSK! Zanurzamy się, wynurzamy, parskamy, machamy kończynami, aż w końcu okazuje się, że woda jest ciepła. Przyjemna. Nabieramy sił i ochoty na przepłynięcie całego jeziora wzdłuż i wszerz.

Zaplanować niezaplanowane

Lubię wracać do szkoły. Lubię swoją pracę. Może nie mam w 100% dopracowanego planu pracy na rok 2016/2017, ale jakiś mam. Muszę mieć, to nie podlega dyskusji. Z doświadczenia wiem jednak, że w ciągu roku będę ten plan modyfikować. Dostosowywać. Do głowy przyjdą mi nowe, ciekawsze niż teraz, pomysły. Tekst z podręcznika, który „nie chwyci”, zastąpię innym. Wymyślę quiz, grę, wypracowanie, test, kontekst literacki, muzyczny, filmowy… Coś, co teraz nie przychodzi mi do głowy. 

Nie będę rezygnować z dobrych, nowych pomysłów tylko dlatego, że nie ujęłam ich w planie pracy.

Plany są dla ucznia i nauczyciela, a nie na odwrót

Nie przerwę ciekawej dyskusji, która przeciąga się jedną lekcję za dużo, nie zrezygnuję z aktywizacji uczniów, z intrygującego tekstu tylko dlatego, że mam jakiś plan. Plan zawsze mogę zmodyfikować.

Czasu na zrealizowanie podstawy programowej i omówienie wszystkich lektur w SP i gimnazjum na pewno mi nie zabraknie. Bez żalu wykreślę jednak z planu nieciekawy (pojęcie  oczywiście względne) tekst z podręcznika, a nawet… z podręcznika zrezygnuję.

Szkoły nieelastyczne, elastyczni nauczyciele

Słyszałam, że są szkoły, w których nauczyciele muszą kurczowo trzymać się oddanego we wrześniu planu. Uważam, że – przynajmniej jeśli chodzi o język polski – coś takiego mija się z celem i warto rozmawiać z przełożonymi o swoich planach, modyfikować je, uaktualniać. Być elastyczną w nieelastycznej placówce. Pracujesz w takiej? Daj znać, jak radzisz sobie z tym problemem.

Co biorę pod uwagę, planując pracę?

Planując pracę na każdy kolejny rok szkolny mam zawsze w pamięci trzy rzeczy:

• podstawę programową,
• dobro ucznia i moje albo moje i ucznia – kolejność bez znaczenia, bo te dwie kwestie są dla mnie ze sobą połączone,
• słowa dra Stanisława Bortnowskiego o rozkładzie materiału jako projekcie do weryfikacji i jego uwagi o konieczności selekcji materiału, o wykreślaniu treści, dzieleniu materiału na cykle z Przewodnika po sztuce uczenia literatury. UWAGA! Niżej dłuższy cytat.

Algorytm działań sensownych wg Stanisława Bortnowskiego

Moim obowiązkiem jest zaprogramować taki wzór postępowania, który okaże się najmniej uciążliwy dla nauczyciela i zarazem uwzględni argumenty zwolenników ścisłości. Oto poszczególne etapy w pracy nad rozkładem materiału:
·         obliczam, iloma godzinami lekcyjnymi dysponuję w ciągu roku;
·         odejmuję od 10 do 15 proc. Na klasówki, testy oraz wycieczki, choroby, święta, egzaminy i inne sytuacje, które mogą spowodować nieobecność moją lub klasy;
·         przeznaczam na dłuższe lektury obowiązkowe tyle godzin, aby w miarę solidnie je omówić (ewentualnie zaznaczam też w brudnopisie lektury nadobowiązkowe);
·         podejmuję decyzję, które teksty z podręcznika chcę uwzględnić i ile zajmie mi to czasu (im niższa klasa, tym większa zależność od podręcznika, w liceach w grę wchodzić mogą materiały źródłowe i eseje);
·         ustalam na podstawie podręcznika i własnej inwencji, ile osobnych lekcji przeznaczę na szeroko pojęte kształcenie językowe (przekazanie wiedzy i ćwiczenia);
·         dodaję godziny na film, teatr, telewizję, muzea itp.
·         Dokonuję bilansu godzin i w zależności od wyniku dodaję jakieś tematy lub odejmuję (z żalem, lecz ze zrozumieniem konieczności);
·         dzielę materiał na cykle, o ile oczywiście taki sposób pracy wybrałem;
·         sporządzam tabelę i wypełniam następujące rubryki: 1. Temat cyklu zajęć (jeśli planuję pracę w cyklach). 2. Tematy lekcji lub materiał, 3. Orientacyjna liczba godzin (od… do…) 4. Wszelkie uwagi, które na początku roku chciałbym zanotować.

Uwagi te mogą np. dotyczyć pojęć, umiejętności, ćwiczeń i zadań, metod, wymagań, form lekcji, mogą być bardzo krótkie lub rozbudowane, tak czy owak powinny całkowicie zależeć ode mnie, dopuszczam tym samym za Marią Nagajową ich nieistnienie, nie zakładam też pisania osobnych rubryk w rubryce. Preferowana forma zapisu uwag: pojedyncze wyrazy lub krótkie zdania.

Tak pomyślany rozkład materiału będzie mi służył w swej wersji oryginalnej, o ile jestem doświadczonym nauczycielem i znam klasę, w której uczę. Jeśli zaczynam pracę nauczycielską lub z klasą stykam się po raz pierwszy, rozkład nauczania będzie tylko projektem do weryfikacji.

Powinien założyć możliwość realizowania pewnych haseł w kilku wariantach, w zależności od wyboru uczniów. Otwartość planu, możliwość zmian, niedookreślenie poszczególnych punktów to jego bezwzględne zalety.

Niniejsze rozważania zamknę cytatem z ABC metodyki: „Forma rozkładu nauczania jest sprawą nauczyciela, tworzy on bowiem rozkład dla siebie jako podstawę organizacyjną własnej pracy”. Podkreślam, że jest to praca z konkretną klasą w konkretnej szkole i że tak zwane gotowce mogą tylko inspirować, a ich przepisywanie i kserowanie budzi we mnie uczucie wstydu i zażenowania.

S. Bortnowski, Przewodnik po sztuce uczenia literatury, Warszawa 2005, s. 93-94.

Dzisiaj z planowania jestem noga

Zaczynam dziewiąty rok szkolny (2016/2017) i dziś czuję, że z planowania jestem noga. Uczę tylko dwie klasy. Plan dla jednej już mam. Wiem, że jest niedoskonały, że zapewne część tematów wyfrunie z niego w trakcie roku, że pojawią się inne teksty. W tej klasie pracuję z podręcznikiem. 

Planu numer dwa jeszcze nie mam opracowanego w całości. Jest początek – w miarę uporządkowany,  stworzony jeszcze w czerwcu, a potem notatki i luźne pomysły. Nie zrozumcie mnie źle – dobrze wiem, co mam zrobić w tej klasie, jednak umieszczenie wszystkiego w tabeli i zliczenie godzin trochę mnie przytłacza. Po raz pierwszy układam plan zupełnie sama. W tej klasie zrezygnowałam z podręcznika, muszę więc od samego początku być szczególnie uważna i niczego nie przegapić. 

Mam lektury – prozę, poezję, dramat – filmy, programy telewizyjne, przekazy audowizualne. Mam formy wypowiedzi – te do powtórki i te zupełnie nowe (jak CV). Mam wiedzę gramatyczną do uporządkowania. I wiecie co? Zanim dopieszczę swój plan, zapytam klasy, jak chciałaby pracować :). W końcu oni też są odpowiedzialni za swoją naukę. 

Najchętniej oddałabym dyrekcji plan pracy w formie… mapy myśli. Chyba zanim wpiszę wszystko do porządnej tabeli, przystąpię do rysowania. To mi jakoś pomoże zanurzyć się w tej zimnej wodzie ;). Czuję się trochę jak uczeń, który na kolanie o czwartej nad ranem odrabia zadanie, na którego wykonanie miał miesiąc. Nie zamierzam jednak ukrywać, że nauczyciel też człowiek i zdarza mu się mieć trudności z tym i owym. 

A Wy jak radzicie sobie z planowaniem pracy w Waszych klasach? Odpowiedzcie, jestem bardzo ciekawa!